Marsum
Marsum is in radiaal terpdoarp dat om-ende-by it begjin fan de jiertelling ûntstien is oan de westkant fan de Middelsee. Om it jier 1000 hinne waard dêr de Middelseedyk oanlein. Foaral it noardlike part fan de terp is fanâlds ticht beboud. Fan de hegedyk ôf rint de Buorren dwers oer de terp. De tsjerke stiet heech op it sintraal lizzende hôf en de ringdyk bestiet foar in part noch, benammen de Skoallestrjitte. De opfearten en de haven binne der noch en ek oare fragminten fan de romtlike radiale struktuer van Marsum binne noch altyd werkenber.
De groei fan it doarp is oant fier yn de 19e ieu yn it besteande doarpsgebiet opfongen troch fertichting. Fan begjin 20e ieu ôf wreide it doarp út by it Franjumbuorsterpaad en omjouwing lâns. Letter, doe’t it doarp in favoryt wenplak foar forinzen waard, ek eastlik fan de Bitgumerdyk, ûnderdiel fan de Hegedyk. Yn 1897 koe der westlik fan it doarp de stoomsuvelfabryk de Eendracht iepene wurde.
Oan ‘e súdkant fan de doarpskom bepale Heringastate of it Poptaslot en it yn 1711 dêrneist boude Poptagasthûs fierhinne it doarpsgesicht. De state is yn de 16e ieu boud en yn de twa dêrop folgjende ieuwen faak ferboud en útwreide. De state hat lykwols foaral in renêssânsekarakter. It âldste part sit oan de noardkant. Oan beide kanten fan it sealfoarmige haadfolume steane treptuorren. It poartegebou krige yn 1631 in pronkgevel. Yn de state binne de âldst bekende bêden fan Fryslân te finen: se datearje út healwei de 16e ieu. It seal hat in opmerklik rike ynrjochting yn renêssânsestyl. It Poptagasthûs is in leech karreefoarmich gebou mei in sierlike yngongspoarte mei halsgevel, dat yn 1852 oan de Buorren noch ris útwreide waard.
De tsjerke hat in dowestiennen skip út de 12e ieu en is ferskate kearen ferboud en fergrutte. It koar datearret út de 17e ieu. De âlde toer krige yn de 18e ieu oan twa kanten in beklamping en mooglik yn dy tiid ek in spits. It ynterieur hat eksellint meubilêr.
Colofon
Uitgeverij: NoordBoek - Auteur: Peter Karstkarel
