Ljussens
Ljussens is in doarp mei in lytse terp yn it easten dat him foaral yn westlike rjochting nei in splitsing fan wegen ûntjûn hat. De twillingdoarpen Moarre en Ljussens binne sosjaal en maatskiplik mei-elkoar ferbûn, mar se ferskille histoarysk, geografysk en stêdeboukundich sterk. De lânskiplike romte tusken de doarpen yn, in ôfstân fan sa wat 500 meter, toant in opmerklike oergong fan it leechlizzende greidegebiet om Moarre hinne yn it suden nei it goed in meter heger lizzende boulângebiet om Ljussens hinne. De ta Dyksterfeart bedimme kwelderslinke foarmet ûngefear de grins.
Oan de westkant fan de Skyligerwei/Moarsterwei tusken de doarpen yn stiet it gebou fan it stopplak 3e klasse (1909) fan de Noord Friesche Lokaal Spoorweg. It trasee, dat rom nei de sluting fan de spoarwei noch as in heale moannebôge noardlik fan Moarre rûn, is ûnderhân fuort ferkavele. Oan ‘e oare kant fan ‘e dyk steane de fronten fan kantoar en direkteurswenning fan it dêr efter lizzende en yn 1915 stichte suvelfabryk Dongeradelen. It fabryk kaam by de feart, de spoarwei en tusken de doarpen yn op in útsocht plak te lizzen. It fabryk is yn ‘e rin fan de 20e ieu ferskate kearen útwreide, wêrtroch’t it kompleks fertichte is ta in rommelige kleaune fan bou-eleminten. De direkteurswenning en it kantoarfront krigen mei soarch stâl. It fabryk is yn 1973 sletten.
De âlde doarpstsjerke is ienbeukich mei in trijekantige koarsluting. Op de westlike partij stiet in flinke houten toer út 1827, doe’t de tsjerke ek foarsjoen waard fan steunbearen. Yn de westlike toergevel sit muorrewurk fan dowestien ferskûle. De 13e-ieuske tsjerke is noch te erfaren oan de noardkant dêr‘t it muorrewurk fan kleastermoppen mei lisenen en in beskeadige list sichtber binne. Yn it lêst fan de 15e ieu is de tsjerke ferbrede en ferhege yn goatyske foarmen. De grifformearde tsjerke is yn 1927 nei in ûntwerp fan Ane Nauta yn ekspresjonistyske trant boud oan de westlike útgongsdyk.
Colofon
Uitgeverij: NoordBoek - Auteur: Peter Karstkarel
