Holwert
Holwert bestiet út in radiale tsjerketerp, dy’t inkele jierren foar de jiertelling foarme is. Súdlik dêrop oansluten is in út de 8e of 9e ieu datearjende lang útrekte hannelsterp, dêr’t de bebouwing by de as fan de Buorren en Foarstrjitte lâns ta stân kommen is. De earste kustdyk is yn de 12e of 13e ieu oanlein, wêrby‘t de tsjerketerp yn it earstoan bûtendyks kaam te lizzen. Oant 1580 ta; doe waard de seedyk ferlein.
Yn de 17e ieu is nei it suden ta de Holwerter Feart oanlein, wêrtroch’t it doarp in streekrjochte en krekt by Raard wat kronkeljende wetterferbining nei it efterlân krige. De sintrale strjitte is yn 1871 ferlege, wylst de huzen op it terpenivo bleaunen. Sadwaande ûntstienen de karakteristike profylferskillen wêrtroch’t foar de huzen oan de Hege Buorren ûntslutings mei trepkes needsaaklik wienen. De âlde doarpskearn bestiet út in patroan fan strjitten en stegen dêr‘t frijwat foarname bebouwing de sfear bepaalt. De útwreidings binne oan de noard- en eastkant ta stân kommen, nei de oarloch benammen oan de eastkant.
De herfoarme tsjerke is oan de noardlike flank op de yn 1890 diels ôfgroeven terp in sterke bepaler fan it Holwerter silhûet. De kloeke toer datearret út de earste helte fan de 13e ieu: de hege ynsnuorre nullespits kaam yn 1661 ta stân en is nei de tiid in pear kear opknapt. Ut de wat lettere 17e ieu datearret ek ien fan de tagongspoartsjes mei kwabornamint. De tsjerke wie wijd oan Willibrord en is yn 1776 ûnder lieding fan Willem Douwes út Harns ferfongen troch it hjoeddeiske gebou mei in L-foarmige plattegrûn dat in twadde tagongspoarte krige yn Lodewijk XVI-foarmen. Yn it romme ynterieur, mei omtrint gjin ferdieling yn segminten, falle it elegante doopstek en de rokoko preekstoel mei koperwurk op. Oan de oare kant fan Holwert stiet oan de Stasjonswei de meniste tsjerke mei in neoklassicistysk front út 1850. Oan de Elbasterwei stiet de yn 1933, nei in ûntwerp fan P. en R. Offringa boude grifformearde tsjerke mei in waaierfoarmige plattegrûn en in slanke toer yn de oksel fan de fleugels.
Colofon
Uitgeverij: NoordBoek - Auteur: Peter Karstkarel
NLP: Beleef Friesland
