Hollum
Hollum is in iesdoarp mei buerten, it is út twa dielen ûntstien. Yn it súdlike, jonge part is de losse bebouwing frij regelmjittich pleatst by twa noard-súd ferrinnende leanen lâns, de Ooster- en Burenlaan, dy‘t by elkoar komme by it tsjerkhôf fan de doarpstsjerke. De tsjerke mei har foarse sealdaktoer is in dominant elemint, yn it doarp en ek yn de wide omjouwing. De tsjerke is yn letmidsieuske trant heech oplutsen en foarsjoen fan opfallend grutte spitsbôgefinsters tusken steunbearen yn. De toer is yn de 15 ieu mitsele fan readkleurige bakstien. Op it ferhege hôf, omjûn troch beammen, stean grêfstiennen fan ûnder mear walfiskfarders.
De wenhuzen binne op frije hiemen oan, mei foarse beammen beplante en fan gersbermen fersjoene leanen boud mei harren karakteristike giele geveltoppen nei de strjitte ta. In soad huzen binne foarsjoen fan 17e en 18e-ieuske ankerdatearrings. De kommandeurshuzen besitte kenmerkjende friezen, siermitselwurk om finsters en doarren hinne en frissels yn de geveltoppen, soms mei reade aksinten yn it giele muorrewurk. In groep fan dizze orizjinele en rekonstruearre wenningen mei in kearn út 1751 oan de Herenweg is as museum ynrjochte. Yn dy strjitte stiet ek de flinke sealtsjerke fan de menisten mei in dekorative foargevel. It grifformearde tsjerkje mei in dakruterke is te finen oan de Westerlaan.
Foarmet it suden fan it doarp in geef gehiel, it âldere hat de sjarme fan it spontane. It is dêr ûnregelmjittich fan oanlis en de bebouwing liket willekeurich groepearre en foarmet by de herberch, ien fan in pear bouwurken mei ferdjipping, in plein. Dit Hotel de Zwaan (1764) befettet in pronkkeamer mei in elegante rococo-skou en in âlde bêdsteewand.
Noardwestlik fan it doarp stiet de rûne, 48 meter hege fjoertoer fan getten izer, in opfallend beaken mei horizontale read-wite bannen. Hy is yn 1880 nei in ûntwerp fan Q. Harder konstruearre. Op in wat leger plato is in U-foarmich kompleks fan fjouwer dûbele wachterswenningen yn in bepleistere neoklassicistyske toai. De belangrykste doarpsútwreidings ha earst oan de noard- en letter oan de eastkant plakfûn.
Colofon
Uitgeverij: NoordBoek - Auteur: Peter Karstkarel
