Nijsgjirrichheden yn Feinsum

Boustyl: Romaansk
Datearring: earste helte fan de 13de ieu
Restauraasje: 1962-1963

Lizzing: Feinsum is wierskynlik ûntstien tichtby in bûtenferbliuw fan it kleaster Mariëngaarde by Hallum.

Eksterieur: It tsjerkgebou is opboud út reade en giele bakstien. It koar is letter grutter makke, de toer is fan de ein 13de ieu. Yn de súdmuorre is in yngongspartij, bekroand mei trije 'sparfjilden'. Yn de noardmuorre is in bôge fan in fuorthelle oanbousel te sjen.

Ynterieur: De tsjerke hat in preekstoel út de 17de ieu. Yn de tsjerkeflier lizze njoggen ryk byldhoude grêfsarken mei alliânsjewapens en medaljonkoppen yn de hoeken.
Omdat de minsken leauden dat de earste frou, Eva, de sûnde yn de wrâld brocht hie, moast de frou troch de noardlike doar (Noarmannepoartsje) de tsjerke ynkomme en siet se ek oan de noardkant.
De byldhoude grêfsarken en nissen yn de muorren binne goed te sjen en de santjinde-ieuske kânsel past hiel moai yn it gehiel.

Gebrûk hjoed-de-dei: Feinsum hat mei buordorp Hijum dêr in mienskiplik doarpshûs. Mar guon Feinsumers fine it dochs aardiger om mei te sjongen yn it koar dat út en troch oefenet yn de ‘eigen’ tsjerke. In gauris weromkommende eksposant yn Feinsum is keunstskilder Jan Mostert. Fierder binne der rou- en troutsjinsten, en kin de tsjerke hierd wurde foar oanre aktiviteiten.

De Sint-Vituskerk staat op een terp uit het begin van de jaartelling. Zij is in de eerste helft van de 13de eeuw van gemêleerd kleurige baksteen gebouwd in romaanse stijl. Het oorspronkelijke koor is omstreeks 1500 vervangen door een koor in gotische stijl dat in de 17de eeuw een rechte, blinde sluiting kreeg. In de noordmuur zijn twee kleine rondbogige vensters uit de romaanse periode te zien en ongeveer in het midden een zwaar geprofileerde rondboog, die aangeeft waar een aanbouw heeft gezeten. Het koor heeft aan deze zijde één klein, gotisch spitsboogvenster. De korfbogige en in een spitsboognis opgenomen ingang dateert ook uit de gotische periode. Het muurwerk aan de zuidzijde wordt afgesloten door een tandlijst. In het koor staan twee lancetvensters en een breder spitsboogvenster met een bakstenen vorktracering in de muur. Het gedeelte van het schip is geopend door een lancetvenster en twee spitsboogvensters van jonge leeftijd. De laatgotische, dichtgemetselde ingang aan deze zijde is korfbogig en wordt omvat door een rechthoekige nis waarin aan de bovenzijde een reeks van drie diepe nissen is uitgespaard. De slanke, ongelede toren verrees aan het einde van de 13de eeuw; de gepaarde galmgaten staan in ondiepe rondboognissen.

Het interieur is gedekt door een houten tongewelf met zware strekbalken. Het is al in de 16de eeuw aangebracht ter vervanging van een stenen gewelf waarvan de sporen nog in de noordwand zijn te herkennen. In de sluitmuur van het koor zitten nissen die in de middeleeuwen liturgische doelen hebben gediend. De preekstoel met klankbord, sierlijke, gegroefde zuiltjes en gekorniste panelen dateert uit de 17de eeuw. Ook de overhuifde herenbank met omrankte zuilen is uit deze tijd, maar afkomstig uit de kerk van Hurdegaryp. Onder het koor zit een grafkelder voor de families Grovestins en Holdinga en in de vloer van koor en schip liggen veel gebeeldhouwde zerken uit de 17de en 18de eeuw. Het orgel is gebouwd in 1913 door de firma Bakker & Timmenga uit Leeuwarden. De kerk is eigendom van de Stichting Alde Fryske Tsjerken.