©: FrieslandWonderland

Wier is een terpdorp dat mogelijk aan het begin van de jaartelling is ontstaan bij de monding van de Middelzee. Het dorp komt in de bronnen van de 13de tot het begin van de 16de eeuw voor als ‘Weer’. Het dorp is nooit groot geweest en ook het dorpsgebied in de uiterste noordpunt van Menaldumadeel, tussen de Oude Meer en de oude zeedijk, de Hegedyk, was beperkt.

De vissers hadden door de Wier- en de Balkzijl toegang tot de Middelzee. De Tegenwoordige Staat van Friesland meldde in 1786: ‘Weleer lag dit dorp ook aan zee, en werd toen, waarschynlyk, bewoond door Visschers, die door de Wierzyl gemaklyk in zee konden komen, en van daar naar hun visch, door de Ried, naar Franeker en elders brengen. By onzen tyd lag hier nog de fraaie State Lauta, bestaande in een schoon Heerenhuis en zwaaren toren, omringd met diepe graften en ene ruime hovinge.’ De state is tijdens het pachtersoproer in 1748 in brand gestoken. Lautastate behoorde tot de mooiste staten van Friesland. Het terrein van Lauta is nog te herkennen.

Het dorp had met het Moddergat een waterverbinding met Berlikum. Na het dichtslibben van de Middelzee is Wier een geheel agrarisch dorp geworden. Dat is aan de gemengde bebouwing van boerderijen en woningen te zien met een concentratie aan de Hegedyk. Aan het Tsjerkepaed staat de neoclassicistische pastorie uit het midden van de 19de eeuw. Een tweede middengangwoning staat aan de Hegedyk, maar dan in mengstijl. Het is de onderwijzerswoning die in 1874 gelijk met de tweeklassige middengangschool is gebouwd.

De bakstenen kerk dateert uit het midden van de 12de eeuw. Omstreeks 1800 is de zuidgevel beklampt en van steunberen voorzien. In 1881 is naar ontwerp van F. Brouwer een toren van drie geledingen en een ingesnoerde naaldspits opgetrokken en daarin is een astronomisch uurwerk geplaatst. In het koor werd in de 19de eeuw een bijzonder originele ronde avondmaalsruimte geschapen.

Colofon

Uitgeverij: NoordBoek - Auteur: Peter Karstkarel

© Foto voorblad: FrieslandWonderland