Bezienswaardigheden in Lemmer

Petgaten, zetwallen en rietvelden vormen samen de Bancopolder. It Fryske Gea beheert hier grond van de Ottema-Kingmastichting. Het noordelijk deel is in het bezit van Staatsbosbeheer.

De Bancopolder ligt laag en is nat. Een kade om het gebied zorgt dat het water in de polder blijft. Het open water wordt omzoomd door riet. In de beschutting zoeken vooral in de herfst en gedurende de nacht veel watervogels hun heil. Bijzonder is het voorkomen van grote aantallen heikikkers. Ook leven verschillende soorten waterjuffers en libellen in de polder.

De Bancopolder is alleen op aanvraag toegankelijk.

Het Leeg: 'hang'
Vooral in de 19de eeuw was Lemmer bekend als vissersplaats. Tot aan de aanleg van de AÍsluitdijk werd vooral gevist op haring die in rokerijen werd verwerkt tot de destijds vermaarde Lemster bokking, Het roken geschiedde in speciaal daartoe gebouwde hoge, smalle schuren, zogenaamde 'hangen', waarvan er enkele bewaard zijn gebleven.

Inmiddels zijn de 'hangen' vrijwel allemaal verdwenen of ontdaan van het karakteristieke bovenste deel. De foto toont het laatst overgebleven exemplaar dat nog in min of meer originele staat verkeert. Deze staat achter de bebouwing aan de Emmakade en is zichtbaar vanaf het Leeg - red.

Lemmer

Als je onze provincie binnenkomt, met zo'n aanblik, dan past maar één woord: 'bjusterbaarlik'. Vanuit het zuiden is Lemmer de toegangspoort van Friesland. Na het verzanden van de haven van Kuinre, in de negentiende eeuw, is het een belangrijke haven- en vissersplaats geworden. Het is nog steeds een belangrijk watersportcentrum met diverse jachthavens. Er vinden jaarlijks talrijke watersportevenementen plaats, met als hoogtepunt het beroemde skûtsjesilen tijdens de Lemsterweek.

In het hoogseizoen is het een gezellig komen en gaan van vele nationaliteiten, die vele malen de sluis door gaan. Tegen sluitingstijd op zondagen, vooral bij onverwacht opkomend slecht weer, spelen zich hilarische taferelen af bij de sluis. Een genot om naar te kijken.

Lemmer is bekend om zijn Lemsteraak, maar die had vroeger al bekende voorgangers, namelijk de Lemsterhengst, ook wel jachthengst genoemd en de Lemsterschouw, ook zeeschouw of spekbak genoemd, bestemd voor de Zuiderzeevisserij. Deze schepen maken nog steeds gebruik van de sierlijke sluis, zij het nu voor recreatieve doeleinden.

De Lemstersluis verbindt Friesland met de rest van Nederland. Bekende Nederlanders en Friezen, zoals Fries letterkundige en politicus Fedde Schurer, filmregisseur Pieter Verhoeff (hij bracht Lemmer de vuurtoren terug na het opnemen van de tvserie 'De Vuurtoren') en meervoudig Europees- en wereldkampioen schaatsen Rintje Ritsma hebben, vooral vroeger, gebruik van de Lemstersluis gemaakt om met de beroemde Lemmerboot richting het Westen te varen.

De deuren van deze sluis symboliseren voor mij het bruisende Friesland en daarom is het de mooiste plek die Friesland kent, kortom: 'bjusterbaarlik'!

Binnenhaven 4, 5, 6: Lemstersluis

Bij Koninklijk Besluit 92 (1884-1885) werd de provincie aangespoord de haven van Lemmer te verbeteren. De 'Handleiding tot Kennis der Waterbouwkunde', bestemd voor de kadetten der Genie van de Koninklijke Militaire Akademie, werd door G.J. van den Bergh, de toenmalige Minister van Waterstaat, Handel en Nijverheid, als maatstaf voor het ontwerp opgelegd aan de hoofdingenieur van de Provinciale Waterstaatsdienst S.J. Vermaas.
Uit de bijbehorende platenatlas blijkt dat de in 1888 gebouwde Lemstersluis is ontworpen naar voorbeeld van Franse en Belgische sluizen. De architectuur van het wachthuisje en het peilschaalhuisje op de sluishoofden, alsmede van de woningen aan de sluiskolk is geïnspireerd op de vormtaal van de Hollandse renaissance. Ze zijn onder meer versierd met fraaie plaquettes waarop symbolische motieven. Deze geëmailleerde lavaplaten werden vervaardigd door E. Gillet in Parijs.

Lemmer, Nieuweburen 10: postkantoor

Pas rond 1885 nam het rijk het initiatief tot een systematische architectuur voor de postkantoren. De invloedrijkste ontwerper voor de postkantoren is rijksbouwmeester C.H. Peters geweest, die zijn eerste opleiding in Friesland genoot. Zijn ontwerpen zijn in vele steden herkenbaar en er wordt dan ook van een specifieke postkantorenstijl of postkantorengotiek gesproken.

Het tamelijk eenvoudige ontwerp voor Lemmer dateert uit 1906. Kenmerkend zijn het gebruik van rode baksteen met natuurstenen speklagen evenals het fries van profielstenen en het gebruik van grote muurankers.

Het gebouw is acht traveeën breed met een negende travee onder een lessenaardak, waarin de toegang tot het kantoor is opgenomen. In de rechter travee is de opgang naar de bovenwoning. Op de dakvoet staan enkele kapelletjes en op de nok zijn bundelschoorstenen geplaatst.

Gemaalweg 1: Ir.D.F. Woudagemaal

Het indrukwekkende stoomgemaal 'ir. D.F.Wouda' was bij de bouw in 1920 het grootste stoomgemaal ter wereld. Het gemaal is genoemd naar ir. D.F.Wouda, toentertijd hoofdingenieur van Provinciale Waterstaat. Het gemaal is gebouwd in een strakke, Berlagiaanse baksteenstijl en bestaat uit een langgerekt machinehuis, een ketelhuis, een schoorsteen en een werkplaats/smederij.
De machinehal met zijn indrukwekkende machinepark oogt als een 'technische kathedraal'. Direct in het oog vallen de vier imposante Jaffastoommachines met vliegwielen, die elk twee centrifugaalpompen aandrijven. Per minuut kan ca. 4000 m3 water worden weggepompt.
Sinds 1968 wordt het gemaal niet meer op kolen, maar op olie gestookt. Sinds de bouw van het moderne elektrische gemaal 'hoogland' bij Stavoren heeft het Woudagemaal een reservefunctie. De laatste jaren is het gemaal regelmatig bij hoog waterstanden in Frieslands boezem weer in bedrijf. In 1998 heeft dit unieke technische monument de status van Unesco-monument gekregen.